การที่เราใช้ยาปฏิชีวนะ อย่างไม่ถูกต้อง อย่างผิดๆ อย่างไม่สมเหตุผล โดยไม่จำเป็น โดยไม่มีข้อบ่งชี้ เช่นใช้ยาปฏิชีวนะเมื่อเป็นหวัด ใช้ยาปฏิชีวนะเมื่อท้องเสีย ไม่ใช่แค่ยาจะไม่ช่วยรักษาให้อาการดีขึ้นแต่ เรายังจะมีโอกาสได้รับผลข้างเคียงของยาปฏิชีวนะโดยไม่จำเป็น บางคนแพ้ยาถึงขั้นเสียชีวิต อีกทั้งยาปฏิชีวนะจะกระตุ้นให้แบคทีเรียในร่างกายเรามีความสามารถในการดื้อยาได้ และทำให้ปริมาณของเชื้อดื้อยาในร่างกายเราสูงขึ้น และเชื้อดื้อยาเหล่านั้นก็มีความเสี่ยงที่จะแพร่กระจายไปก่อโรคในตัวเรา คนที่เรารัก ครอบครัวของเรา และคนอื่นๆ ในสังคมได้

สัญญาณที่บอกว่าคุณกำลังใช้ยาปฏิชีวนะอย่างไม่ถูกต้อง

- รับประทานยาปฏิชีวนะทุกครั้ง เมื่อมีอาการของหวัด หรือท้องเสีย

- ร้องขอหรือใช้ยาปฏิชีวนะ จากแพทย์ หรือบุคลากรทางการแพทย์ โดยไม่ฟังเหตุผล

- รับประทานยาปฏิชีวนะไม่ครบตามเวลาที่ระบุไว้ในใบสั่งของแพทย์ หรือบุคลากรทางการแพทย์

- รับประทานยาปฏิชีวนะร่วมกับผู้อื่น (รับประทานยาปฏิชีวนะของคนอื่น หรือให้ยาปฏิชีวนะของตนกับคนอื่น) 

- ใช้ยาที่ปฏิชีวนะที่เหลือจากครั้งก่อน

แล้วคุณควรทำอย่างไร?

- ไม่ควรใช้ยาปฏิชีวนะ เมื่อมีอาการของหวัด หรือท้องเสียธรรมดา ถ้าสงสัยควรปรึกษาบุคลากรทางการแพทย์อย่างสมเหตุสมผล

- ไม่ร้องขอยาปฏิชีวนะ จากแพทย์ หรือบุคลากรทางการแพทย์ โดยไม่ฟังเหตุผล และควรใช้ยาปฏิชีวนะตามที่ได้รับคำแนะนำเท่านั้น เพื่อความแน่ใจ คุณอาจถามบุคลากรทางแพทย์ว่า “การไม่สบายครั้งนี้ ควรใช้หรือไม่ควรใช้ยาปฏิชีวีนะ”

- ควรรับประทานยาปฏิชีวนะที่ได้รับให้ครบตามที่กำหนดทุกครั้ง ถึงแม้ว่าคุณอาจจะรู้สึกดีขึ้นแล้วก็ตาม เพื่อให้หายขาดจากโรค ลดโอกาสการเกิดเป็นซ้ำ ซึ่งจะทำให้เราได้รับยาปฏิชีวนะบ่อยกว่าที่ควร แต่ถ้ารู้แน่ชัดว่าการเจ็บป่วยครั้งนั้นไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย ก็ควรหยุดรับประทานยาปฏิชีวนะทันที

- ไม่ใช้ยาปฏิชีวนะร่วมกับผู้อื่น (ไม่ใช้ยาปฏิชีวนะของคนอื่น และไม่ให้ยาปฏิชีวนะของตนกับคนอื่น) 

- ไม่ใช้ยาปฏิชีวนะที่เหลือจากครั้งก่อน

การเข้าใจผิดส่วนใหญ่ของคนไทยเกี่ยวกับยาปฏิชีวนะ

[1] ฉันอยากจะรับประทานยาปฏิชีวนะเพื่อ “กันไว้ก่อน” “เผื่อไว้ก่อน”

คำตอบ: ความจริงแล้วหวัดธรรมดานั้นเกิดจากไวรัส และอาการท้องเสียส่วนใหญ่ไม่ได้เกิดจากแบคทีเรีย ดังนั้นการใช้ยาปฏิชีวนะโดยไม่มีใบสั่งของแพทย์หรือบุคลากรทางแพทย์ทำให้ท่านมีความเสี่ยงที่จะเกิดผลข้างเคียงของยา และมีความเสี่ยงที่ทำให้ท่านและผู้อื่นมีโอกาสติดเชื้อแบคทีเรียที่ดื้อต่อยาปฏิชีวนะสูงขึ้นโดยไม่จำเป็น

[2] ฉันเคยรับประทานยาปฏิชีวนะเพื่อรักษาหวัดครั้งที่แล้วและฉันรู้สึกดีขึ้นเร็ว ฉันจึงอยากรับประทานยาปฏิชีวนะอีก

คำตอบ: ความจริงแล้วไข้หวัดธรรมดาเกิดจากไวรัสซึ่งคนส่วนใหญ่มักจะหายภายใน 7-10 วัน ในการศึกษาพบว่ายาปฏิชีวนะไม่ได้ช่วยรักษาโรคหวัดที่เกิดจากไวรัส ไม่ได้ทำให้คุณรู้สึกดีขึ้น หรือกลับไปทำงานได้เร็วขึ้น แต่กลับทำให้คุณมีความเสี่ยงที่จะเกิดผลข้างเคียงของยา และการติดเชื้อดื้อยามากขึ้น

[3] ฉันรับประทานยาปฏิชีวนะไปครั้งที่แล้ว ไม่มีผลข้างเคียงอะไร ดังนั้นครั้งนี้ก็ไม่น่าจะมีผลข้างเคียงอีกเช่นกัน

คำตอบ: ความจริงแล้วการไม่มีผลข้างเคียงในการรับประทานยาปฏิชีวนะครั้งที่แล้ว ไม่ได้รับประกันว่าคุณจะไม่มีผลข้างเคียงในอนาคต การรับประทานยาปฏิชีวนะทุกครั้ง มีโอกาสที่จะมีผลข้างเคียงได้ เช่น ท้องเสีย แพ้ยา หรือแม้แต่การติดเชื้อรา เพราะเชื้อแบคทีเรียดีๆ ในร่างกายถูกทำลายไปเรื่อยๆ จากยาปฏิชีวนะโดยไม่จำเป็น และทำให้คุณเป็นโรคติดเชื้อราได้

[4] ถึงแม้ว่าแบคที่เรียในร่างกายของฉันจะดื้อต่อยาปฏิชีวนะ ฉันก็ยังสามารถหาซื้อยาที่มีฤทธิ์แรงขึ้นได้

คำตอบ: ความจริงแล้วเชื้อดื้อยาสามารถดื้อต่อยาปฏิชีวนะได้มากกว่า 1 ชนิด เชื้อดื้อยาบางตัวไม่สามารถที่จะรักษาได้ด้วยยาปฏิชีวนะทั้งหมดที่มีในปัจจุบัน ยาปฏิชีวนะที่ยังมีฤทธิ์กับเชื้อดื้อยา หลายตัวมีราคาแพงมากจนคนทั่วไปไม่สามารถซื้อได้ และหลายตัวก็เป็นโทษรุนแรงอาจทำให้ตับวายไตวายได้ด้วย ยาปฏิชีวนะราคาแพงหลายๆ ตัวก็ถูกใช้โดยไม่จำเป็นทำให้เกิดเชื้อดื้อยาแพงๆ เหล่านั้นเร็วขึ้นและแพร่กระจายมากขึ้น นอกจากนี้การใช้ยาหลายชนิดในคราวเดียวเพื่อรักษาการติดเชื้อดื้อยาก็มักไม่ได้ผล

[5] ถึงแม้ว่าแบคที่เรียในร่างกายของฉันจะดื้อต่อยาปฏิชีวนะ มันก็เรื่องของฉัน ฉันไม่ได้ทำให้ใครลำบาก

คำตอบ: ความจริงแล้วเชื้อดื้อยาที่เกิดขึ้นในร่างกายคุณไม่ได้ทำอันตรายให้กับตัวคุณเองเท่านั้น แต่มันยังสามารถแพร่กระจายไปให้คนในครอบครัว สิ่งแวดล้อม และคนอื่นๆในสังคมได้ ดังนั้นการใช้ยาปฏิชีวนะแบบไม่ถูกต้องของคุณสามารถทำอันตรายไม่ใช่แค่ตัวคุณแต่รวมถึงทุกคนในสังคมด้วย

สามารถดูวีดีโอเพิ่มเติมเกี่ยวกับ “การใช้ยาปฏิชีวนะอย่างไม่ถูกต้อง” ได้ที่